1-SÜLFİRİK ASİT (ZAÇ YAĞI)
Derişik ve saf halde iken yağlı, saydam ve renksiz bir sıvı görünümündedir. Suyun iki katı yoğunluğundadır. Derişik hali rafine işlemlerinde kullanılır. Nitekim sıcakken gümüşü etkili şekilde eritebilmek ve saf altının elde edilmesini sağlamaktadır.
İNSAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Teması halinde dıiş deriyi tahrip etmekle kalmayıp altındaki kas dokularına da nüfuz ederek aşırı tahribat oluşturur.Yüksek oranlı tahribatlarda şiddetli ağrı hissine ve ciddi termal yanıklara neden olduğu gibi şok,kollaps veya diğer sorunlara da neden olur. Seyreltimiş konsantrasyonda bile cilde temasında Dermatit (deri tahrişi ve iltihabı) oluşturabilir. Buharı ve ya sisleri solunumu sonucunda solunum yoları ve solunum organlarında foksiyon bozukluğuna neden olur.
KORUNMA
Göz ve yüz koruması kullanılmalıdır. Güvenlik gözlükleri tek başına yeterli değildir. Kimyasal tipi gözlükler ve yüz maskeleri kulşlanılmalıdır.Koruyucu giysiler en az aside dayanıklı uzun önlük ve eldivenler içermelidir. Büyük miktarlarla çalışanlar aside dayanıklı yağmurluğa,yüksek tabanlı çizmelere ,paçaları çizmelerin üzerinden uzanan pantolonlara ihtiyaç duyulur.
İLK YARDIM
Hızlı müdahale çok önemlidir. Asidin bulaştığı organların süratle yıkanması önemlidir. Kazazedeyi su hortumuyla yıkayınız ve yıkarken aynı zamanda kıyafetlerini çıkartılmalıdır. Ciddi yanıklarda kazazede şok geçirebilir. Bu duruma önelem olarak kişiyi sırtüstü yatırınız ve vücut ısının koruyunuz. Tıbbi yardım çağrısı yapınız. Yanık bölgeyeb kesinlikle krem,merhem, yağ ve ya başaka bir tedavi yöntemi uygulamayınız. Asit yutulmuş ise mideye giden yolları yakar ve tahrib eder. Kişi bu sebepten kusturulmaz.Kişinin bilinci yoksa birşey vermeyiniz ve acil yardım hattını arayınız.
2- NİTRİK ASİT (KEZZAP)
Tahriş edici maddedir.(korozif) Konsantrasyonu arttıkça tehlike ve zarar artar.Yüksek son derece zehirli nitrojen oksit buharını verir.piyasada sıvı halde bulunur.
İNSAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Solunduğunda kişi açık hava çaıkarılmalıdır.Cilde teması temas alanı bol suyla yıkanmalıdır(en az 15 dk).Daha sonrasında tıbbi yardım alınmalıdır.Göze temasta sırasında sadece suyla yıkanır.Yutma durumunda ciddi sağlık problemleriyle karışalaşılabilir. Bol su içirilip seyreltilmeye çalışılmalıdır.Acil yardım hattına başvurulmalıdır.Kişilerde yuttuktan sonra şiddetli karın ağrısı,ciltte ve ağızda yaralar,ateş,boğazda şişme ve akabinde solunum yetmezliği görülür.Solunduğunda ise; mavimsi dudak ve el tırnaklarında morarma ,göğüsde daralma,öksürük görülür.
3-HİDROKLORİK ASİT (TUZ RUHU)
Klordan üretildiği için bu ismi almıştır. Hava ile temasında duman çıkartmakta ve sıvı halde satılmaktadır. Kuyumculıkta en yaygın kullanıldığı şekliyle 1 hacim nitrik aside 3 ile 4 hacim hidroklorik asit eklenir.Bu eriyerek;genel adı ile “Kral Suyu” olarak üretilir.
İNSAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Gaza ya da buhara maruz kalınırsa öksürme, boğaz ve burunda yanma, nefes darlığı, şaşkınlık, halsizlik, yutma yutma güçlüğü yapar. 5 ppm HCl’ ye maruz kalmayı burun ,boğaz, AKC kanalları ve ya bronşlarda kızarma ve ardından su toplaması ,baş ağrısı,çarpıntı yapar.
KRONİK MARUZİYET
Dişlerde erezyona, cilt kızarıklığına ve sindirim sisteminde rahatsızlığa neden olur.Soluyan kişiler temiz havaya çıkarılır.
İLK YARDIM
Cilde tamasında konsantre aside direk ani maruz kalma ağrıya ve kahverengiden sarıya yavaşça, muhtemelen yara izi bırakacak yeni hücreler oluşumuyla renk kayıplarına neden olur. Temas edilen bölge suyla yıkanır.
%32’lik sulu çözeltilerden kaçan buharlar tahriş edicidir.Hasarın ciddiyeti temasın süresi,maddenin miktar ve konsantrasyonuna bağlıdır.Göze teması halinde akan suyun altında bolca yıkanır.
Yutma sonucunda ağız,yemek borusu ve midede yaralanmaya neden olur.Ağrı ,bulantı,safra salgısı,kusma ve susuzluğa neden olur.Bu durumda acil müdahale çağrısında bulunulur.Kişi kusturulmaz.
Deri hücrelerinin tahribatı,birincil tahriş edici dermatitlerdir. Buhar ya da zerreciklerin solunması etkilenen hücrelerde değişen ölçülerde zarara ve solunum hastalığı duyarlılığının artmasına neden olur.
4-HİDROFLORİK ASİT
Hava ile temas ettiğinde duman çıkarır.Günümüzde polietilen kaplarda satılımaktadır. Kuyumculukta kaplamaların dışında işlem de kullanımaktadır.Türevlerine “florür” denmektedir.
İNSAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Gaz halindeki Hidrojen Florür akut maruziyti meydana gelir. Şiddetli tahriş ve Pulmoner Ödem gibi ağır solunum hasarlarına neden olur. Göze ve ya cilde teması sonucu yine tahriş ve dermal yanıklar oluşturur.Bu aside düşük seviyede maruz kalan bir insanda kronik(uzun vadeli) diş boşluğunun önlenmesinde faydalı bir etkiye sahiptir. Bu asit Osteoporoz(kemik erimesi) tedvasine de yardımcıdır. İçme suyu vasıtasıyla maruz kalanların dişlerinde benek benek lekeler oluşur.
Hidroflorik Asit doku maruziyetinde hasara neden olan iki mekanizma,serbest hidrojen iyonlarından kaynaklanan yanıcı yanıklar ve florür iyonlarının doku penetrasyondan (delinme) kaynaklanan kimtyasal yanıklar. Hidroflorik Asit maruziyetinde sistemik toskisite,kalsiyum ve magnezyum depolarının tamamen tükenmesine bağlı olarak meydana gelir.Enzimatik ve hücresel işlev bozukluğuna ve en sonunda hücre ölümüne neden olur. Ölümlerin çoğunluğu Hipokalsemi(kalsiyum düşüklüğü) ve Hiperkalsemi(fazla kalsiyum) nedeniyle ortaya çıkan kardiyak aritmiler(ritim bozukluğu) nedenlidir.
Hidrojen Florür cildin içinden ve vücudun içinden ve vücudun dokularına kolay ve hızlı bir şekilde girer. Orada hücrelere zarar verir ve hücrelerin düzgün çalışmamasına neden olur.Bu asitin neden olduğu zehirlenme ciddiyeti maruz kalınan kişinin yaşı ve önceden var olan tıbbi durumun yanı sıra maruziyet zamanına,rotaya ve süresine bağlıdır. Solunum yapan hidrojen florür Akciğer dokusuna zarar verebilir ve Akciğerde şişme ve sıvının birikmesine neden olur.(Pulmoner Ödem)
Cilde teması birkaç saat sonra ortaya çıkan ve cilt ülseri oluşturan ciddi yanıklara neden olur.
MEDİNE GÖKSU ÖZTÜRK
YARDIMCI SAĞLIK PERSONELİ